Hasankeyf ilçesine 2021 yılında hafriyat çalışmaları için görevlendirilen Artuklu Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü’nden Doç. Dr. Zekai Erdal ve takımı, yaptıkları yüzey araştırmasında 6 kilometre uzunluğunda olan su kanalı tespit etti.
Yöre halkı tarafından da bilinen bu kanalın, aslında Artuklular periyodunda yapılan kanal olduğu belirlendi.
Doç. Dr. Erdal, 800 yıllık olan kanalın en büyük özelliğinin ise suyun kapiler kuvvet denilen usulle ince borularla üst taşınması olduğunu söyledi.
Hasankeyf’in Artukluların başşehri olarak kurulan bir kent olduğunu belirten Doç. Dr. Erdal, şunları söyledi:
“Dicle Nehri’nin bulanık ve çamurlu akmasından ötürü etraftan tatlı su muhtaçlığı karşılanıyordu. Bunun için Artuklular devrinde kente altı kilometre aradaki dağlık alandan tatlı su alınarak yer yer topoğrafik yapıya uygun bir formda dehliz biçiminde tüneller yahut açık alanda kayanın oyulması ile elde edilmiş kanal yahut kagir örme duvar kanallar yapılarak kaleye su getirilmiştir. “Bu kanalın özelliği ise suyu, kaynağından kaleye ulaştırma noktasında suyun debisi, arazinin topoğrafik yapısı ve eğimi kullanılmış. Bunun haricinde ise alçak düzeyden yüksek düzeye suyun çıkarılması noktasında bize bilgiyi 1280 yılında bölgeye giden İbn-i Şeddad vermektedir.”
“İbn-i Şeddad, kalenin doğusundan bir alandan alınan suyun kale meydanına kadar nakledildiğinden bahsetmektedir. Bu ise özellikle Şap Vadisi üzere bir vadi üzerinden muhtemelen bir köprü yahut buna misal bir sistem kurularak su alçak düzeyden yüksek düzeye çıkarılmıştır ki bunun için muhtemelen kapiler su kuvveti dediğimiz ince borulardan faydalanılarak devrin künk borularıyla kaleye su çıkarmış olmalarıdır. Bu bağlamda 1330’lu yıllarda Eyyubiler periyodunda Hasankeyf’te yapılan su kanalı, bunun aslında Artuklular periyodunda yapıldığını göstermesi açısından değerlidir.”
“YÜZEY ARAŞTIRMASINDA TESPİT ETTİK”
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile 2021 yılında Hasankeyf’te görevlendirildikten sonra bilhassa hafta sonlarında boş kalan vakitlerinde yüzey araştırması yaptıklarını söyleyen Doç. Dr. Erdal, şöyle devam etti:
“Arazide yüzey araştırması usulünde çeşitli etkinlikler gerçekleştirdik. Bu aktiflik çerçevesinde kanalı tespit ettik. Bu kanal aslında yöre halkı tarafından bilinen bir kanal fakat kanalın yapılan arşiv çalışmalarında, Artuklular periyoduna ilişkin olduğu anlaşılıyor. Birinci sefer Artuklular devrinde yapılan bu kanal sistemi daha sonra Eyyubiler devrinde farklı yerlerden getirilen kanallarla Hasankeyf’in su muhtaçlığı karşılanmıştır.” (DHA)