Doğu Anadolu’da ekmek ve yemek pişirmede yaygın olarak kullanılan tandır birçok hastalığı da beraberinde getiriyor. Tandır yakmada kullanılan tezeğin bayanları akciğerinden vurduğunu belirten Harakani Devlet Hastanesi Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Gökhan Perincek, bölge insanını uyardı.
48 İLE 72 SAAT ORTASINDA ASILI KALIYOR
Selim ilçesine bağlı Kekeç köyünde tandırda ekmek pişiren Menice Diğere (66) ile görüşen Perincek, yaşadığı sıhhat sorunlarını dinledi. Tandırda yakılan tezekten çıkan ziyanlı partiküllerin 72 saat havada asılı kaldığına dikkat çeken Dr. Perincek, “Tandırda, genel olarak yöremizde yaygın olarak kullanılan hayvan dışkısının kurutularak elde edilen tezek yakıt olarak kullanılıyor. Bu yakıtın yanmasıyla ortama karbondioksit, karbonmonoksit, kükürt dioksit, hidrojen siyanür ve poliaromatik hidrokarbonlar salınır. Tezek yakılan ortamda yapılan araştırmada ziyanlı partiküllerin ortamda 48- 72 saat kadar asılı kaldığı tespit edilmiştir” diye konuştu.
ZARARLI TESİRLERİ YANDIKTAN SONRA ORTAYA ÇIKIYOR
Tezek dumanına uzun müddetli maruz kalan bayanlar ve çocuklarda görülen hastalıkların değerli halk sıhhati sorunu olduğunu söz eden Dr. Perincek, şunları söyledi:
“Tezek dumanı tüm hane halkını etkilemekle birlikte bilhassa bayanlarda, üst ve alt teneffüs yolu enfeksiyonları, Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH), pulmoner hipertansiyon, kor pulmonale, tüberküloz, interstisyel akciğer hastalığı ve akciğer kanserine neden olur.
Çocuklarda tekrarlayan üst ve alt teneffüs yolu enfeksiyonu, gelişme geriliği ve kronik bronşit gelişebilir. Ülkemizde İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde 2,44 kat daha fazla KOAH’a neden olan mesken içi hava kirlenmesinin esas nedeni yaygın olarak kullanılan tezektir.
Bu organik yakıt eserlerinin ziyanlı tesirleri yandıkları vakit açığa çıkan azot oksitleri, ozon, partikül materyal-is, volatil organik bileşikler, aldehid, fenol, tolüen üzere poliaromatik hidrokarbonlar, formaldehit, radon, biyolojik casuslar ve karbondioksite bağlı olarak görülür.
Tandırın yakılmasında kullanılan tezek ve bunun sonucunda ortaya çıkan biomasa köylü bayanlar tandırın yakılmasından ekmeyin pişirilmesi sürecinde ağır olarak maruz kalmaktadır. Tandır yakım sıklığı ve burada geçirilen müddet ne kadar fazla ise ziyanlı partiküllere müsabakaları da o kadar çok olmakta ve buna bağlı olarak hastalığın ortaya çıkma sıklığı ve şiddeti artmaktadır.
Tezek kullanan toplumlarda yapılan çalışmalarda KOAH sıklığı bayanlarda erkeklerden daha fazla olduğunu bildirmişlerdir. Türkiye’de de çeşitli çalışmalarda kırsal alanlarda ki bayanlarda tezek yüzde 54,5 oranla KOAH’ın tek nedeni olarak tespit edilmiştir.
Yaşamda erken yaşlarda hatta anne karnında biyomas maruziyeti başladığı göz önüne alınırsa bu değerli ve tasa verici halk sıhhati sorunu ile uğraş zaruridir.”(DHA)